Değersizlik duygusu yaygın görülen ve bireylerin dünyadaki yerlerini ve haklarını tam olarak edinememelerine sebep olan temel duygulardan biridir. Özde kimse değersiz değildir fakat zaman içinde çeşitli yaşam gidişatları sebebiyle bu duygu bireylerde kök salmaktadır.
Değersizlik hissi kişileri içten içe çürütür, potansiyellerini gerçekleştirmekten uzak tutar, hem maddi hem manevi beklenti ve taleplerini başka kişilere iletmelerinden geri tutar. Eş, çocuk, arkadaş, patron, akraba fark etmeksizin kişide değersizlik inancı varsa olması gereken noktadan çok daha uzakta kalacaktır.
Değersizlik Duygusu Neden Olur
Değersizlik duygusu birçok sebepten dolayı meydana gelebilmektedir. Herşeyden önemlisi erken çocukluk döneminde ebeveyn ve bakımveren tutumlarından kaynaklı çocuğun aynalanmasında eksiklik veya yanlışlıkların olmasından kaynaklanır. Çocuk ihmal edilmişse, anne depresifse, çocukla yeterince bağ kurulamamışsa, göz teması ve beden teması yeterli değilse, tutumlarda sertlik ve hor davranma olmuşsa kök olarak değersizlik duygusu için tohumlar ekilmiştir. Sonraki senelerde bu kök ve temel tohumların yansımaları tezahür eder.
Yaşamın daha ilerleyen dönemlerinde ise akranlar, akrabalar, öğretmenler, çeşitli otorite figürleri ve yine tüm hepsinden daha ehemmiyetli yer tutan ebeveynler gelmektedir. Ergenlikle beraber karşı cinsle kurulan ilişkilerde partnerin çeşitli patolojilerinin olması ve suistimali de kişide değersizlik hissi uyandırabilir.
Evlilikte Değersizlik Duygusu
Birçok kişi evlilikte değersizlik duygusu yaşamaktadır. Eşlerinin kendileriyle ilgilenmediği, sevgi ve ilgi vermediği, önemsemediği gibi durumlardan yakınırlar. Bu konuda haklı olmakla beraber problem tam olarak eşte olmayabilir. Yukarıda belirttiğimiz durumlar çocuklukta kişide bu duyguyu şekillendirdiyse kişi kendi değerini bilemez ve eşine bu yönde sinyaller verir. Eş de kendisine değer vermeyen partnerine karşı onu değersizleştirecek tutumlar sergiler.
Evlilikte değersiz hissetmek çok ağır bir yüktür ve beslenmesi gereken kaynaktan beslenemeyen kişiler depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklar geliştirebilir ya da aldatma gibi yollara dahi başvurabilir. Değersizlik duygusu için çözüm üretilmelidir. Bunun için psikoterapi desteği en etkili metoddur. Kişinin geçmiş yaşam deneyimlerinden getirdiği ve kendi değerini bilememek ile ilgili döngülerini kırmaya başlaması mühimdir.
Değersizlik Hissi Belirtileri
- Aşırı fedakatlık (kendinden vazgeçecek kadar)
- Kendine birçok şeyi hak görmeme
- Hakkını aramama, geçiştirme, görmezden gelme.
- Sevilmemekten korkma, onaylanma ihtiyacı.
- Tavizler vermek, ödünleme davranışları
- İlk adımı karşıdan beklemek
- Kendini kusurlu / eksik bulmak.
- Teşekkür ve takdirleri kabul etmemek. Aşırı tevazu.
Değersizlik Duygusu Nasıl Aşılır?
Değersizliği aşmak için herşeyden önce kişinin bu duygusunu nereden aldığı, kimlerin ve hangi yaşam dönemleri/olaylarının etken olduğunu bulması gerekir. Geçmişe dönüp neler oldu bitti peşine düşmesi ve acı veren, zorlayıcı travmalarla yeri geldiğinde yüzleşebilmesi gerekebiliyor. Olumlama tarzı tekrarlanan telkinler etkili olmuyor bu tür bir çalışma yapılmadan. İzmir Psikolog merkezi bu konuda psikoterapi desteği veren ve bu duyguyla çalışma alanında yüzlerce danışan tecrübesi olan bir kurum. Kağan AY önderliğinde kurulan ve psikolojik danışma veren uzmanlardan oluşan kurumda değersizlik hissi yaşayan fakat geride bırakan danışanların yorumları da mevcut.
